Principal Clinician

Ronald Pennings, KNO-arts in het Radboudumc in Nijmegen heeft begin dit jaar van het ziekenhuis de prestigieuze titel principal clinician gekregen. Daarmee is hij de komende drie jaar ‘een boegbeeld’ voor het academisch ziekenhuis . Pennings heeft in Nijmegen tal van DFNA9-patienten in behandeling en een therapie voor de aandoening is één van zijn speerpunten in het beleid voor de komende jaren.

Door:            René van der Heiden, journalist@NOS
Fotografie:  François Peeters

“Principal clinician is een door het Radboudumc ingestelde titel voor excellente artsen. Ook voor onderzoekers en docenten bestaan soortgelijke titels en het zorgt ervoor dat je als ziekenhuis je artsen, onderzoekers en docenten een podium kunt geven. Daarnaast komt de titel ook met financiële steun voor een ingediend project”, zegt Pennings. Dat hij uit de honderden artsen van het Radboud uitgekozen is, is best bijzonder. “Het is eigenlijk een beloning voor wat je in het verleden gedaan hebt.” Patiëntparticipatie is een belangrijk thema binnen het Radboud. De Negende Van  heeft een klein steentje bijgedragen en is dan ook blij met de benoeming van Pennings. Die was vooraf zeker geen uitgemaakte zaak. “Je moet voor een commissie verschijnen die jouw aanvraag beoordeelt. Je voorstel moet innovatief en vernieuwend zijn, er moet een bepaalde visie uit spreken en je moet tonen wat je in het verleden gedaan hebt.”

Wat hield jouw voorstel dan precies in?

Ik wil een trial center voor medicamenteuze behandeling van gehoorverlies oprichten binnen onze afdeling. Hiermee willen we de effectiviteit van nieuwe behandelingen voor (erfelijk) gehoorverlies aantonen en kunnen we als ziekenhuis voorop lopen bij het implementeren van dit soort nieuwe therapieën. Hiertoe willen we ten eerste heel  precies in kaart brengen hoe het gehoor achteruitgaat als basis voor toekomstige therapieën. Ten tweede willen we therapieën die nu al in ontwikkeling zijn en die getest moeten worden naar ons ziekenhuis halen. Dan zijn wij een van de eersten die dit soort trials gaan doen.

Recentelijk zijn er grote stappen gemaakt in het onderzoek naar genetisch overdraagbare aandoeningen. Vooral op Harvard in de VS zijn er met de CRISPR-Cas-techniek spectaculaire resultaten geboekt. Jij was daarover kort geleden op BNR-radio te horen. Hoe hoopvol mogen DFNA9 patiënten zijn?    

Wat ze op Harvard gedaan hebben, noemen we genome editing. Dat is het aanpassen van het genetisch materiaal: het corrigeren van een specifieke mutatie in een gen waardoor het gehoorverlies niet ontstaat. Dat is wat ze voor het eerst gedaan hebben, weliswaar in een muismodel, maar deze vorm van mutatie komt ook voor bij mensen, ook in Nederland.

En dan lijkt hij op die DFNA9?

Bij DFNA9 is natuurlijk de oorzaak gelegen in een ander gen met een andere functie in het slakkenhuis. Het belangrijkste is, is dat voor het eerst bewezen is dat het werkt, dat je het kúnt doen, zeg maar. Dat je een fout in het genetisch materiaal kan corrigeren met een medicament en dat het slechthorendheid voorkomt. Dat is in ieder geval iets wat eerder nog niet gedaan is. DFNA9 is waarschijnlijk bij uitstek een geschikte aandoening om een dergelijke genetische therapie voor te ontwikkelen. Dit komt omdat er een vrij grote periode in het leven nog geen gehoor- of evenwichtsklachten zijn en je dus mogelijk kan behandelen voordat de klachten ontstaan. DFNA9 komt vrij veel voor. Wereldwijd, maar met name in Zuid-Nederland en in België. Er zijn meerdere mutaties ook in verschillende landen beschreven, maar wij hebben er gewoon eentje die echt heel veel voorkomt en die is daardoor ook vrij makkelijk  te herkennen. We hopen dat de therapie bij DFNA9 zo kan werken dat door te interveniëren het proces van doof worden en evenwichtsverlies niet meer begint of dat we het zelfs kunnen stopzetten. Wanneer we genoeg bewijs hebben dat onze ideeën voor gentherapie bij DFNA9 effectief zijn, zullen we daarna eerst testen of het ook veilig en effectief is. Dat soort studies willen we eigenlijk naar ons ziekenhuis halen, zodat we daarin vooroplopen en onze patiënten als eersten daarvan kunnen profiteren.

Behoort regeneratie, een herstel van het gehoor, ook tot de mogelijkheden?

Dit is waarschijnlijk veel lastiger. Bij DFNA9 zien we over de tijd neerslagen ontstaan in het slakkenhuis en evenwichtsorgaan. Daardoor wordt het slakkenhuis en het evenwichtsorgaan minder doorgankelijk. Als je haarcellen dan weer functioneel worden, maar je slakkenhuis werkt niet meer omdat het dichtzit, dan zal dat niet de oplossing zijn. Dus je zult echt iets in dat slakkenhuis moeten doen waardoor dat proces waardoor die neerslag ontstaat, teniet gedaan wordt.

Wanneer verwacht je dat de trials kunnen beginnen?

Het plan is om de eerste natuurlijk beloopstudies waarbij we in kaart brengen hoe het gehoor achteruit gaat, te starten in de komende jaren. Ook willen we door internationale samenwerking met gerenommeerde centra en industriële partners dit soort trials naar het Radboudumc halen. Ik zou het heel mooi vinden als we binnen een jaar of vijf ook echt daadwerkelijk behandelingen zouden kunnen gaan toepassen.