Grote stap in gentherapie

Opnieuw maakt gentherapie een enorme precisieslag. Met genen konden wetenschappers al enige tijd knippen en plakken alsof ze een tekstverwerkingsprogramma gebruikten, nu lukt het ze op het Amerikaanse Harvard en MIT zelfs te sleutelen aan de bouwsteentjes bínnen een gen, aldus vakblad Nature. Het team onderzoekt nu hoe het zo sommige bloedziekten en genetische doof- en blindheid kan tackelen, terwijl andere vakgroepen wereldwijd zich richten op andere ziekten.

DNA bevat in het midden van haar iconische dubbele helix een enorme rij organische ‘traptreden’. Velen kennen die door de vier letters: A, G, C en T. Een gen is niets meer dan een hele rij van die letters achter elkaar. De volgorde van de letters bevat de genetische informatie.

Typefout

Elke lichaamscel bevat er miljarden van en meer dan 32.000 ziekten en aandoeningen ontstaan door een typefout in één zo’n enkele letter. Een puntmutatie, heet dat. De helft van alle 32.000 puntmutatieziekten is te wijten aan een A waar eigenlijk een G had moeten staan.

In plaats van een heel gen te vervangen of weg te knippen, kunnen de Amerikanen nu die ene letter vervangen. Die vinding biedt zicht op genezing van ziekten waar nu niets tegen te doen valt.

Wereldwijd zijn genetici nog nauwelijks bekomen van de vorige doorbraak: bij de zogeheten Crispr-methode krijgt een speciaal eiwit een soort routekaart en schaar mee. Daarmee zoekt het een hele DNA-streng af naar een gemuteerd gen, om dat vervolgens weg te knippen.

Een nieuwe methode om ziektes te bestrijden © Sander Soewargana

Geweldig dat dat kan, zegt ook onderzoeker van de nieuwe studie David Liu. Hij vindt zijn manier om letters te vervangen in plaats van een heel gen niet zozeer beter dan Crispr, maar in sommige gevallen wel efficiënter: Crispr is een grote schaar voor het vervangen van een tekst, en werkt nogal rigoureus. De nieuwe techniek heeft meer van een gum en potlood.

De twee technieken zijn in zoverre vergelijkbaar dat bij het vervangen van een genletter eenzelfde soort routekaart als bij de Crispr-methode wordt gebruikt om bij het getroebleerde punt in het DNA te komen. Maar in plaats van de dubbele helix helemaal door te knippen, sleutelt dít eiwit ter plekke aan de traptrede. Door wat aan de atomische opbouw te rommelen, weet het eiwit de A via een omweg in een G te veranderen: manco verholpen!

Om de kracht van de nieuwe techniek te tonen, heeft Liu’s groep meteen wat menselijke cellen van de mutatie afgeholpen die hemochromatose veroorzaakt: een bloedziekte waardoor zich te veel ijzer opstapelt in organen. Vorig jaar wist de vakgroep van Liu al een andere lettercombinatie uit te gummen en te herschrijven (een G-C in een T-A).